Brazilië en nog eens Brazilië
Van militaire dictatuur tot mondiale speler
eyesonsuriname
Amsterdam, 23 april 2025–Lang voor het de B in BRICS werd, was Brazilië een land van paradoxen: van samba en slavernij, van regenwoud en repressie, van groei en gigantische ongelijkheid.
Wie Brazilië vandaag wil begrijpen — als regionale grootmacht, democratisch laboratorium en economische reus met wankele voeten — moet terug naar de vorige – de 20e – eeuw.
Want toen begon het verhaal van een natie die haar militaire verleden nog altijd met zich meedraagt, maar ook nadrukkelijk haar stempel probeert te drukken op de toekomst van Latijns-Amerika en zelfs op de rest van de wereld.
Het is het verhaal dat soms op een onschuldig en mooi sprookje lijkt, maar even vaak, soms zelfs vaker, een nachtmerrie van de eerste orde is.
1964: De militaire greep op de natie
In 1964 pleegde het Braziliaanse leger een staatsgreep tegen de democratisch gekozen regering van João Goulart.
Related Posts:
Wat volgde was een militaire dictatuur die tot 1985 zou duren, gekenmerkt door onderdrukking, censuur en marteling van dissidenten.
Onder het mom van orde en economische vooruitgang zette het regime een ‘Braziliaans wonder’ in gang: snelle industrialisatie en economische groei, maar met een hoge sociale en menselijke kost.
Democratie en heruitvinding
Pas in 1985 keerde Brazilië terug naar civiel bestuur. De nieuwe grondwet van 1988 bracht rechten en vrijheden, maar liet ook veel sporen van het oude systeem intact. In de jaren ’90 volgden economische hervormingen en pogingen tot stabilisatie van de torenhoge inflatie.
De verkiezing van Luiz Inácio Lula da Silva (2003-2010) markeerde een kantelpunt. Lula, een voormalige vakbondsleider, lanceerde sociale programma’s zoals Bolsa Família, waarmee miljoenen Brazilianen uit de armoede werden gehaald.
Tegelijk profileerde Brazilië zich internationaal, onder meer via BRICS, vredesmissies en diplomatieke initiatieven.
Een leider van het mondiale Zuiden?
Met Lula als gezicht leek Brazilië een brug tussen continenten te worden: een spreekbuis voor ontwikkelingslanden, een pleitbezorger van multipolariteit.
De verkiezing van Rio als gaststad voor het WK (2014) en de Olympische Spelen (2016) onderstreepte de ambitie van het land als mondiale speler.
Toch bleek de opmars fragiel. Niet echt sterk en overtuigend.
Corruptie, crisis en polarisatie
Vanaf 2014 stortte de Braziliaanse economie in. Schandalen zoals het Lava Jato-onderzoek legden grootschalige corruptie bloot binnen vrijwel alle politieke partijen. Lula werd gevangengezet (en later vrijgesproken).
In het vacuüm ontstond ruimte voor Jair Bolsonaro: ex-militair, ultraconservatief en nostalgisch naar de dictatuur. Zijn beleid polariseerde het land op thema’s als klimaat, onderwijs en mensenrechten.
De Amazone als geopolitiek strijdveld
Onder Bolsonaro steeg de ontbossing in het Amazonewoud drastisch.
Buitenlandse kritiek werd weggezet als koloniale inmenging.
Lula’s herverkiezing in 2022 bracht een ommezwaai: Brazilië wil opnieuw klimaatleider zijn, met het oog op de COP30 in Belém in 2025 — een symbolisch moment in het hart van de Amazone.
Cultuur als tegenkracht: Samba, voetbal en het masker van vrolijkheid
Wie aan Brazilië denkt, denkt aan voetbalgoden als Pelé en Neymar, en aan de ritmes van de samba die elk carnaval losbarsten.
Maar achter deze expressie schuilt méér dan feest: het is ook een uitlaatklep voor frustratie, trots en geschiedenis.
Samba, ontstaan uit Afrikaanse tradities, werd ooit onderdrukt maar groeide uit tot cultureel erfgoed.
Carnaval werd van elitefeest een volksprotest in kostuum. Voetbal werd een democratisch strijdperk — een plek waar arm en rijk, zwart en wit, zichzelf even Braziliaan konden voelen.
Maar het is ook een spiegel: de nationale pijn over de 1-7 nederlaag tegen Duitsland in 2014 was even diep als symbolisch.
De Franse president Charles de Gaulle zou ooit gezegd hebben:
“Le Brésil n’est pas un pays sérieux.”
Maar juist in die frivoliteit schuilt de kracht: creativiteit als overlevingsmechanisme, muziek als protest, sport als sociale lift.
2025 Kansen en contradicties
Brazilië is nog altijd een land van superlatieven:
- 215 miljoen inwoners
- Een van de grootste economieën ter wereld
- Lid van BRICS én G20
- Extreem ongelijk verdeeld
- Diep gepolariseerd, maar ook politiek volwassen
Het land wil leider zijn van het mondiale Zuiden, maar worstelt met zijn eigen verleden en interne verdeeldheid. De democratie leeft, maar is kwetsbaar. De kansen zijn enorm, de uitdagingen net zo.
Waarom dit er erg veel toe doet voor Suriname en de regio
Brazilië is geen verre buur: het is onze zuidelijke grootmacht.
Met invloed op klimaat, handel, veiligheid en diplomatie — en met de macht om de koers van Latijns-Amerika te bepalen.
Wie Brazilië begrijpt, begrijpt ook beter waar Suriname staat in de wereld van morgen.