Van wie is de Braziliaanse Amazone en het Regenwoud eigenlijk?
eyesonsuriname
Amsterdam, 27 juli 2023– De heftige discussie over de branden in het Braziliaanse regenwoud deze weken doet denken aan een van de klassieke stellingen in de milieuwetenschap: The Tragedy of the Commons. In een veel geciteerd artikel uit 1968 bespreekt de Amerikaanse filosoof en bioloog Garett Hardin dat gemeenschappelijk gedeelde bronnen het risico lopen op overexploitatie, omdat individuele gebruikers altijd zullen proberen hun eigen gebruik van de bron te maximaliseren, ongeacht het feit dat alle gebruikers hetzelfde doen. Als gevolg hiervan raakt de bron snel uitgeput en nemen de voordelen voor iedereen natuurlijk af.
De stelling is de afgelopen decennia vaak gebruikt, met name door neoliberale economen, om te betogen dat de eigendomsrechten van gemeenschappelijke hulpbronnen aan individuele actoren moeten worden toegewezen. Dit heeft bijvoorbeeld geresulteerd in het door de Europese Unie ingevoerde systeem voor de handel in broeikasgasemissierechten, waarbij individuele industrieën gedurende een bepaalde periode het recht krijgen om te vervuilen. Aan de andere kant heeft de Nobelprijswinnende econoom Elinor Ostrom ook aangetoond dat er veel gemeenschappen bestaan waarin gemeenschappelijke hulpbronnen duurzaam kunnen worden beheerd zonder dat ze hoeven te worden opgesplitst in afzonderlijke delen.
Het regenwoud is voor een groot deel Braziliaans grondgebied en de Braziliaanse staat is er dus zonder twijfel verantwoordelijk voor.
In hoeverre is de Tragedy of the Commons van toepassing op het Braziliaanse regenwoud? Op kleine schaal zeker voor sommige groepen. Met name voor individuele boeren en agribusiness: door delen ervan te verbranden, wordt het oerbos vernietigd en kan het vervolgens worden omgezet in landbouwgrond en weiland. De boeren profiteren individueel totdat de hele hulpbron is vernietigd en de landbouwgrond dreigt te verslechteren door overmatig gebruik. Op grotere schaal zijn de eigendomsrechten van het Braziliaanse regenwoud in termen van nationale soevereiniteit echter al duidelijk toegewezen: het regenwoud is voor een groot deel Braziliaans grondgebied en de Braziliaanse staat is er dus zonder twijfel verantwoordelijk voor.
Afgezien van zijn ogenschijnlijke persoonlijke wrok jegens de Franse president Emmanuel Macron, zijn opmerkelijke woorden dat NGO’s waarschijnlijk de branden voor eigen belangen hebben gesticht en zijn uitgesproken intenties om de milieuhandhaving in het regenwoud te beperken, verwees de Braziliaanse president Jair Bolsonaro naar precies die nationale soevereiniteit toen hij eerst de door de G7-landen aangeboden fondsen weigerde en ze vervolgens alleen voorwaardelijk accepteerde. De New York Times citeerde een regeringswoordvoerder die zei dat “alle externe steun welkom is, op voorwaarde dat de beslissing over hoe die middelen worden gebruikt aan ons is.”[1]
Zien dat het Braziliaanse regenwoud wordt vernietigd zonder enige reactie van de internationale gemeenschap, zou ook onaanvaardbaar zijn
Heeft Bolsonaro gelijk met het claimen van dit exclusieve nationale recht om te beslissen over het regenwoud als binnenlandse hulpbron? Het antwoord op die vraag is niet zo eenvoudig als het lijkt. Laten we ons een mogelijke omgekeerde situatie voorstellen. Wat als het Zuid-Amerikaanse handelsblok Mercosur wat geld zou aanbieden aan Nederland en Noorwegen om hen te laten stoppen met het exploiteren van hun binnenlandse gasreserves in het belang van de mensheid? Het klinkt net zo absurd als het recente aanbod van Trump om Groenland van Denemarken te kopen. Toch zou het ook onaanvaardbaar zijn om toe te zien hoe het Braziliaanse regenwoud wordt vernietigd zonder enige reactie van de internationale gemeenschap.
Daarom zou enige inspraak van de internationale gemeenschap in het degelijke en duurzame beheer van het Braziliaanse regenwoud gerechtvaardigd kunnen zijn. Onder de voor de hand liggende voorwaarde natuurlijk dat alle binnenlandse hulpbronnen in andere landen die van belang zijn voor de mensheid ook onder soortgelijke regels zouden vallen. Het is nog steeds een angstaanjagende gedachte, maar als het op de juiste manier wordt toegepast in internationale milieugovernance, zou het een omkering betekenen van de Tragedy of the Commons: een hulpbron redden door deze gemeenschappelijk eigendom te maken – en goed te beheren.
eyesonsuriname
