Amsterdam, 31 augustus 2022– De voortdurende controverse tussen Guyana en Venezuela, lijkt zich af te spelen in de context van een beroemd toneelstuk. Het bespreekt een aantal nieuwe dynamieken van de gerechtelijke activiteiten, waaronder met name de nieuwe stappen van Venezuela.
De afwikkeling van de territoriale controverse tussen Guyana en Venezuela roept herinneringen op aan het bekroonde toneelstuk Waiting for Godot van de beroemde Ierse toneelschrijver Samuel Beckett. In het stuk voeren twee personages, Didi en Gogo, eindeloze gesprekken in de buurt van een bladloze boom terwijl ze wachten op een ander personage genaamd Godot, dat nooit is aangekomen.
Het spel begint
Het wachtspel dateert van februari 1962, toen Venezuela voor het eerst formeel de geldigheid van de arbitrale uitspraak van 1899 in twijfel trok en de secretaris-generaal van de Verenigde Naties informeerde dat het van mening was dat er een geschil bestond over de afbakening van de grens met de toenmalige kolonie Brits-Guyana. Venezuela voerde aan dat “de prijs het resultaat was van een politieke transactie die achter de rug van Venezuela werd uitgevoerd en waarbij zijn legitieme rechten werden opgeofferd. De grens werd willekeurig afgebakend en er werd geen rekening gehouden met de specifieke regels van de arbitrageovereenkomst of met de relevante beginselen van internationaal recht. Venezuela kan een onderscheiding in dergelijke omstandigheden niet erkennen.”
Na tientallen jaren van gesprekken onder auspiciën van de secretaris-generaal, verschoof de dynamiek van het wachtende spel in maart 2018 naar het Internationaal Gerechtshof (ICJ), toen, met groen licht van secretaris-generaal Ban Ki-moon en zijn opvolger António Guterres, Guyana bracht de zaak naar die instantie. Gebruikmakend van de Beckett-spelanalogie, is het ICJ de Godot in het Guyana-Venezuela-gesprek. Gelukkig is er in dit geval licht aan het einde van de wachtspeltunnel; Godot zal uiteindelijk komen, in die zin dat het ICJ uiteindelijk een oordeel zal vellen.
Volgens de regels van het Hof moest het IGH eerst nagaan of het bevoegd was in de zaak alvorens de zaak ten gronde te beoordelen. In december 2020 besloot het Hof dat het inderdaad bevoegd was om de zaak te onderzoeken, en in maart 2021 gaf het Guyana tot 8 maart 2022 om zijn Memorial (case brief) in te dienen; Venezuela kreeg tot 8 maart 2023 de tijd om zijn contra-memorial in te dienen. Behoudens onvoorziene omstandigheden, zou het Hof uiterlijk in maart 2024 een uitspraak moeten doen over de zaak ten gronde. Maar dit was vóór de laatste stap van Venezuela, die hieronder wordt besproken.
Geldig en bindend
Een opmerkelijke recente ontwikkeling in het spel is Guyana’s indiening van zijn Memorial tegen de gespecificeerde datum van 8 maart 2022. Guyana vraagt het oordeel van het Hof op verschillende gebieden.
Het is heel belangrijk, onder andere, dat het de rechtbank vraagt om de 1899 Award geldig en bindend te verklaren en de grens die in 1899 en door de grensovereenkomst van 1905 is vastgesteld, ook geldig en bindend te verklaren.
Ten tweede wil Guyana dat het Hof verklaart dat het volledige soevereiniteit geniet over het gebied tussen de rivier de Essequibo en de grens die is vastgesteld door de 1899 Award en de overeenkomst van 1905, en dat Venezuela volledige soevereiniteit geniet over het gebied ten westen van die grens. Verder heeft Guyana gevraagd dat Venezuela wordt bevolen zich onmiddellijk terug te trekken uit en de bezetting van het Guyaanse deel van het eiland Ankoko te staken.
Guyana’s Memorial-inzending leidde tot relatief snelle actie van Venezuela, echter niet in verband met zijn Counter-Memorial. Het heeft nog negen maanden voor die indiening. In een brief van 6 juni 2022, waarin wordt aangegeven dat het erkent dat het roekeloos is om weinig acht te slaan op het belang van de procedure, noemde Venezuela zijn co-agenten voor de zaak: Samuel Reinaldo Moncada Acosta, permanent vertegenwoordiger bij de Verenigde Naties; Félix Plasencia González, voormalig minister van Buitenlandse Zaken; en Elsie Rosales García, professor aan de Universidad Central de Venezuela. Overigens had Guyana zijn agenten genoemd sinds maart 2018 toen het zijn verzoekschrift indiende: Carl Greenidge, toenmalig minister van Buitenlandse Zaken; Sir Shridath Ramphal, voormalig minister van Buitenlandse Zaken; en ambassadeur Audrey Waddell, destijds directeur-generaal van het ministerie van Buitenlandse Zaken.
Venezuela laatste zet
Belangrijker is echter dat de volgende dag – op 7 juni 2022 – Venezuela voorlopige bezwaren heeft ingediend tegen de ontvankelijkheid van Guyana’s verzoekschrift. De zet van Venezuela heeft gevolgen voor het afwachtende spel, aangezien volgens de regels van het Hof de bodemprocedure is opgeschort en er een tijdschema moet worden vastgesteld voor de formele reactie van Guyana op de voorlopige bezwaren. De praktijk van het Hof is om één partij maximaal vier maanden de tijd te geven vanaf de datum waarop eventuele voorlopige bezwaren zijn ingediend voor een reactie. Zo heeft het ICJ 7 oktober 2022 vastgesteld als de datum waarop Guyana zijn schriftelijke reactie moet indienen. Dit brengt een nieuwe dynamiek in het wachtspel.
In tegenstelling tot Venezuela is Guyana voortvarend te werk gegaan en heeft het de autoriteit van het ICJ gepast, omdat de zaak existentiële implicaties heeft voor de eenzame Engelssprekende republiek van Zuid-Amerika.
Venezuela claimt het hele grondgebied van Essequibo, zo’n 61.600 vierkante mijl van Guyana’s 83.000 vierkante mijl, bijna 75% van het land. Essequibo, dat Jamaica veertien keer zou kunnen huisvesten, met ruimte over, heeft zes van de 10 administratieve regio’s van Guyana, het equivalent van staten of provincies in andere landen, met zo’n 300.000 van de bevolking van iets minder dan 800.000 die daar wonen.
Het gebied heeft een overvloed aan natuurlijke hulpbronnen, waaronder olie, goud, diamant, bauxiet, mangaan, uranium en andere mineralen, en hout.
Het maakt ook deel uit van het Guyana-schild, dat zich uitstrekt over het departement Guainía van Colombia; Venezuela, waar de Orinoco-rivier de noordelijke grens van het schild vormt; Guyana; Suriname; en Frans Guyana.
Daardoor is het rijk aan biodiversiteit.
Guyana’s enorme offshore olie-ontdekkingen sinds mei 2015 en zijn nu 11 miljard vaten-equivalent aan oliereserves, hebben de inzet verhoogd tot een recordhoogte, aangezien een groot deel van de olie zich onder de maritieme zone bevindt die door Venezuela wordt opgeëist.
Inderdaad, afgelopen 26 juli werden twee nieuwe ontdekkingen aangekondigd. Dit brengt de totale ontdekkingen binnen het Stabroek-blok op 33, met een totaal van 38, volgens News Room Guyana.
Nieuwe ontdekkingen vergroten Guyana’s existentiële angsten en hoop dat het wachtende spel eerder vroeger dan later zal eindigen, ook al heeft Guyana geen controle over de tijdlijn van de oplossing.
Er is ook een impact op Venezuela, dat ook geen directe invloed op de tijdlijn heeft, maar het indirect kan beïnvloeden door juridische manoeuvres, zoals die in juli. Het is echter geen existentiële angst, maar geopolitieke wanhoop.
In het volgende artikel in deze serie zullen we enkele van de movers en shakers noemen in dit macht spel waarbij het petro-reus Venezuela en de olie-power-in-the-making Guyana betrokken zijn.
Ivelaw Lloyd Griffith, is Fellow van het Caribbean Policy Consortium en van Global Americans /eyesonsuriname
